terug naar Verhalen
terug naar...

Medische training bij de olifanten

In ARTIS werken verzorgers dagelijks aan het welzijn van de dieren. Bij de olifanten is dat teamwork in zijn puurste vorm: tussen verzorgers en dieren, en tussen de verzorgers onderling. Dierverzorger Sil Verhagen vertelt hoe een training ervoor zorgt dat de gezondheid van olifanten dagelijks gemakkelijk gecheckt kan worden.

Wat is een medische training?

Met een medische training zorg je ervoor dat dieren gewend raken aan bepaalde handelingen. Het doel van een medische training is dat dieren vrijwillig meewerken aan handelingen die bijdragen aan hun gezondheid. Dat kan gaan om een voetcontrole, het nemen van bloed, het bekijken van de bek en het voorbereiden op een transport. Het doel is dat dit allemaal zonder stress en zonder verdoving kan gebeuren.

“We willen dat we de olifanten overal kunnen aanraken,” vertelt Sil. “Dat we bloed kunnen afnemen, in de bek kunnen kijken of een poot kunnen vragen. Zo kunnen we snel ingrijpen als er echt iets aan de hand is.”

Samen trainen

Olifanten trainen doe je nooit alleen. Eén verzorger geeft de aanwijzingen en beloont, de ander voert de handeling uit. Teamwork!

 

De training begint al als de jonge olifantjes vast voedsel gaan eten. De training gaat spelenderwijs, met een targetstok leren ze stap voor stap aanwijzingen zoals voet of slurf omhoog. Elke juiste reactie wordt beloond met iets lekkers. Dat noem je ook wel positive reinforcement. Als beloning krijgen de olifanten meestal een appeltje of speciale trainingskoekjes. 

 

“Olifanten zijn ontzettend intelligent,” zegt Sil. “De kalfjes snappen het vaak al na een paar keer. Maar als je stopt met belonen, dan trekken ze hun poot gewoon weer terug.”

 

Pedicure voor olifanten

In het wild slijten de nagels van olifanten vanzelf doordat ze kilometers lopen en graven naar water en boomwortels. In de dierentuin moeten de verzorgers dat slijten nabootsen met een pedicure. Ze begraven vaak voedsel voor de olifanten, zodat ze moeten graven. Ook worden er boomstronken en stammen in het verblijf geplaatst, waar ze de barst van moeten lostrappen. Dit zorgt ervoor dat de nagels slijten. 

 

Maar dat is niet genoeg; de olifanten krijgen ook regelmatig een pedicure van de dierverzorgers. De dieren worden getraind om deze pedicure ontspannen te ontvangen. “Tijdens de pedicure vragen we de olifant om de poot in een uitsparing van het hekwerk te plaatsen. We halen dan met mesjes en een vijl een stukje van de zool en van de nagels weg, net zoals een hoefsmit dat doet bij paarden,” legt Sil uit. 

 

“Een olifant loopt op zijn tenen. De druk moet op de zool komen, niet op de nagels. Anders kunnen die gaan scheuren en dan eventueel ontsteken.”

 

Tijdens de pedicure kijken de verzorgers goed naar de houding en spierspanning van de olifant; kleine signalen vertellen je hoe het dier zich voelt. “Als hij zijn poot wil terugtrekken, zie je dat aan de spier bij het been. Je moet blijven belonen, en goed kijken naar de ogen, de oren en de algehele houding.” Tijdens een pedicure sessie laten ze de olifanten regelmatig even hun poot terugzetten. Zodat ze deze niet te lang omhoog hoeven te houden. 

 

Voorkomen is beter dan genezen

Doordat de olifanten door middel van de training gewend zijn aan bepaalde aanrakingen, kunnen ze gemakkelijker gecontroleerd worden op bepaalde aandoeningen. Ziektes kunnen hierdoor voorkomen worden of vroegtijdig worden ontdekt. Olifanten kunnen bijvoorbeeld gevoelig zijn voor:

 

• Herpesvirus (EEHV): een virus dat vooral jonge olifanten treft en snel dodelijk kan zijn. ARTIS deed mee aan onderzoek naar een vaccin. De eerste resultaten daarvan zijn positief. In het bloed van de olifanten zijn voldoende antistoffen aangetroffen.

• Tuberculose: via een zogeheten trunkwash kan onderzocht worden of een olifant besmet is.

• Voetproblemen: door de pedicure en dagelijkse inspectie worden scheuren, abcessen of ontstekingen voorkomen.

• Wondjes aan de staart: olifanten kunnen soms hun staart beschadigen; de verzorgers controleren dit regelmatig.

• Slagtanden en stoottanden controleren: soms raakt er wel eens een slag- of stoottand beschadigd en moet deze worden behandeld.

 

 
Elke ochtend worden de olifanten apart gezet voor een korte gezondheidscheck: temperatuurmeting, bekcontrole en observatie. Kleine afwijkingen kunnen al wijzen op beginnende ziekte.

 

“Olifanten zijn bijna nooit ziek,” vertelt Sil. “Dus als er eentje wat sloom binnenkomt of niet goed eet, dan weet je al dat er iets mis is.”

Onderzoek naar het herpesvirus

Bij ARTIS nemen twee jonge olifanten deel aan een belangrijk herpesonderzoek. Ze hebben inmiddels drie vaccinaties gehad, waarna telkens bloed wordt afgenomen om te meten of het vaccin aanslaat.

 

“De eerste resultaten waren positief,” vertelt Sil. “Misschien kunnen we in de toekomst alle olifanten vaccineren, zodat er geen kalfjes meer overlijden aan dit virus.”

 

Het bloedprikken zelf is ook onderdeel van de training: het oor wordt natgemaakt met warm water zodat de ader goed zichtbaar wordt, en na elke prik volgt natuurlijk een beloning. Zo blijft het voor de olifant een voorspelbare en positieve ervaring.

“Ik vind het geven van een pedicure echt een van de leukste dingen die er zijn,” zegt Sil met een glimlach.

Een gezond leven in de dierentuin

 

“Het geeft voldoening als je een poot weer goed hebt bijgewerkt. Ik knip ook altijd de nagels van mijn dochters, dat vind ik ook leuk! Of het nou een mens of een olifant is; goed verzorgen blijft mooi werk.”

 

Met die toewijding zorgen Sil en zijn collega’s ervoor dat de olifanten in ARTIS niet alleen gezond blijven, maar zich elke dag weer veilig en vertrouwd voelen bij elke aanraking.