ARTIS-Groote Museum

Na 75 jaar gesloten te zijn geweest voor publiek, is het Groote Museum aan het Artisplein weer open met een nieuwe invulling. Het Groote Museum gaat over de verbinding van de mens met al het leven op aarde, over de samenhang tussen mens, dier, plant, microbe en de aarde zelf. Doel van het interactieve museum is de bezoeker met andere ogen naar zijn omgeving en de wereld te laten kijken.

meer informatie

Historie

De oprichters van ARTIS zorgden, samen met een groep gepassioneerde leden van het Genootschap, dat tussen 1850 en 1855 het gebouw van het Groote Museum tot stand kwam. Na de oprichting in 1838 ambieerde het Genootschap Natura Artis Magistra naast het dierenpark een museum, waar men de opgezette dieren, skeletten, insecten, fossielen, gesteenten en etnografica kon tonen. Het Groote Museum, ontworpen door J. van Maurik, was een ontmoetingsplek voor de leden van het Koninklijk Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra en het eerste 19de eeuwse museumgebouw met een tentoonstellingsfunctie in Nederland. Hierdoor had het een grote sociale en culturele rol in het Amsterdam van de 19de en de eerste helft van de 20ste eeuw. In 1947 moest het Groote Museum wegens financiële nood de deuren sluiten voor het publiek.

Hoge, lichte bovenzalen

In de hoge en lichte bovenzalen stonden honderden opgezette dieren, merendeels dieren die in ARTIS hadden geleefd. Langs de hoge gaanderijen waren de vogels en vleermuizen in glazen kasten op soort geordend, beneden lagen talloze schelpen en koralen in platte vitrines, langs de wanden stonden de zoogdieren achter glas. Amfibieën en vissen waren op sterk water te zien. In de enorme middenhal stonden giganten als olifant, giraffe en gewei- of hoorndragende hoefdieren op formaat gerangschikt, terwijl de reuzen-skeletten van walvissen en dolfijnen sierlijk aan de  plafonds  waren opgehangen. En dan was het Groote Museum aanvankelijk ook nog de bewaarplaats van fossielen, ertsen en schelpen.

Feestelijke benedenzalen

De benedenzalen dienden als sociëteit voor de leden, en boven de zaal aan de oostzijde woonde de gérant die de consumpties verzorgde. Maar al binnen vijftien jaar bleken deze societëitszalen niet voldoende ruimte te bieden voor de vele vergaderingen, tentoonstellingen en feestelijkheden van het sterk groeiende ledenbestand, en ontwierp huisarchitect G.B. Salm de Nieuwe Ledenlokalen aan de Kerklaan.

Uiteenlopende verzamelingen

Ook de Museumzalen vergden al spoedig flinke uitbreiding. Rond 1900 bezat ARTIS maar liefst acht museumruimtes, verspreid over de hele tuin. De uiteenlopende verzamelingen kwamen gaandeweg in bezit van andere musea in de stad, terwijl de natuurhistorische collectie in 1939 eigendom werd van de Universiteit van Amsterdam. In 1947 moest tenslotte ook het Groote Museum sluiten voor het publiek, en werd de verzameling van tienduizenden dieren, dierenhuiden, balgen en botten in etappes overgebracht naar de universiteitsgebouwen aan de Mauritskade.

Voorganger van de Flamingoserre

Toen de Gemeente in 1939 het middendeel van de Ledenkokalen aan de Kerklaan opeiste voor haar Bevolkingsregister, werd ter compensatie onder andere een restaurant-paviljoen aan de toenmalige Koningszaal toegevoegd, voorganger van de latere (1989) Flamingoserre. Toen vond ook een grondige verbouwing van de benedenverdieping plaats.  

Verdonck

Bij de ingang aan de straatzijde lagen oorspronkelijk twee grote beelden van een leeuw en een tijger met prooi, gebeeldhouwd door JJF Verdonck, een schoonzoon van oprichter Westerman. Diezelfde Verdonck was tevens verantwoordelijk voor de vier in hout uitgevoerde Jaargetijden aan het monumentale trappenhuis, dat vanuit de tuinzijde van de hal naar het Groote Museum leidt. Verdoncks stenen beelden aan de Middenlaan raakten echter in verval en zijn in 1938 vervangen door twee beelden van ARTIS-kunstenaar Jaap Kaas. Deze beelden, van een Leeuw en een Tijger met Prooi, zijn vermoedelijk gemaakt van Frans kalksteen. Ze waren een geschenk van het personeel, ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Amsterdamse dierentuin.