Zo werkt een microscoop
Stel je voor: je kijkt naar een druppel vijverwater. Op het eerste gezicht lijkt er niets te zien. Maar onder de microscoop ontvouwt zich een verborgen wereld. Beestjes met trilhaartjes, draaiende propellertjes, vormen en kleuren die je nergens anders ziet. Een universum in het klein.
Een Nederlandse uitvinding
De geschiedenis van de microscoop begint in Nederland. Rond 1600 bouwde Sacharias Jansen waarschijnlijk de eerste microscoop. Maar het was Antonie van Leeuwenhoek die, halverwege de 17e eeuw, als eerste microben zag. Zijn zelfgemaakte lenzen konden tot 275 keer vergroten. Dat was revolutionair voor die tijd. Dankzij hem kregen we letterlijk oog voor het onzichtbare.
Zo werkt een microscoop
Een microscoop maakt gebruik van lenzen en licht om iets te vergroten. Je legt een object, bijvoorbeeld een druppel water, op een glazen plaatje. Van onderaf schijnt licht door het object heen, en via het objectief en oculair wordt het beeld vergroot. De meeste optische microscopen kunnen tot wel 1000 keer vergroten. En dat is genoeg om veel soorten microben zichtbaar te maken.
Van licht tot elektronen
Er bestaan verschillende soorten microscopen. De bekendste is de optische microscoop die je misschien kent van school. Deze gebruikt zichtbaar licht. Daarmee kun je zelfs levende microben bekijken. Maar wie nog verder wil inzoomen, gebruikt een elektronenmicroscoop. Die vergroot tot wel 500.000 keer! In plaats van licht gebruikt deze microscoop elektronen: extreem kleine deeltjes. Daarmee zie je structuren die zelfs met lichtmicroscopen onzichtbaar blijven. Het nadeel? Je kunt er geen levende organismen mee bekijken.
Onderdelen van een microscoop
Elke microscoop bestaat uit een aantal basisonderdelen:
-
Het oculair – waar je doorheen kijkt
-
De lenzen – die het beeld vergroten
-
Het diafragma – dat regelt hoeveel licht er op het object valt
-
De tafel – waarop het object ligt
Met draaiknoppen stel je de scherpte in. Begin altijd op de laagste vergroting en werk omhoog. Het brandpunt, het moment waarop alles scherp is, is de sleutel tot goed microscopiegebruik.
Innovatie: de digitale microscoop
De microscoop blijft zich ontwikkelen. Tegenwoordig zijn er digitale microscopen die het beeld direct op een scherm tonen. Handig voor onderwijs en onderzoek. Ook worden nieuwe microscopietechnieken ontwikkeld waarmee we nóg meer kunnen zien, tot op molecuulniveau.
Zelf kijken?
Geen microscoop in huis? Geen probleem. In ARTIS-Micropia kun je zélf door microscopen kijken. Zie bacteriën bewegen, schimmels groeien en gisten borrelen. En ontdek waarom de microscoop zo'n belangrijke uitvinding is.
Kom kijken en laat je verwonderen.