Live: De Grote Berenshow
- ARTIS-Planetarium
We zien al heel lang allerlei dieren tussen de sterren staan - en later hebben we ze zelfs naar de ruimte gebracht! Waarom werden die gelanceerd? Hoe verging het ze? Zijn er eigenlijk dieren die uit zichzelf in de ruimte leven? Op al deze vragen, en nog veel meer, krijg je antwoord bij de nieuwe liveshow De Grote Beren show!
Van sterrenbeeld leeuw tot ruimtehond Laika - dieren en de ruimte zijn altijd al verbonden geweest.
Op speurtocht door ARTIS
Nadat je in het Planetarium kennis hebt gemaakt met ruimtehonden, sterrenleeuwen, beerdiertjes en ijzige algen begint je reis pas echt! Met onze speurtocht kun je in de meivakantie op zoek naar de sterrenbeelden van de dierenriem. Ze zijn alle twaalf ergens in ARTIS! Heb je de speurtocht af? Bekijk onderaan op deze pagina de goede antwoorden!
De weg kwijt tussen de sterren, of zeker weten dat je goed zit? Hieronder vind je de antwoorden van de speurtocht!
Kreeft
Wij noemen dit sterrenbeeld de Kreeft, maar door de millennia heen zijn deze sterren als een hoop verschillende dieren afgebeeld. Wel hadden al deze dieren twee overeenkomsten: het zijn bijna allemaal waterdieren, en ze hebben allemaal een exoskelet of harde schaal! Voor de Egyptenaren was het een mestkever, in de middeleeuwen soms een watertor, voor de Grieken een krab en voor de Babyloniërs een schildpad.
Tweelingen
De twee helderste sterren in de Tweelingen, Castor en Pollux, zijn dan wel mythologische tweelingen, maar in het echt lijken ze helemaal niet op elkaar! Pollux is een oranje reuzenster, bijna 10 keer zo groot als onze zon. Castor daarentegen, is eigenlijk drie tweelingen bij elkaar! Twee sterren die om elkaar heen draaien noemen we een dubbelster, en wat wij vanaf de aarde als één lichtpuntje zien zijn dus eigenlijk drie van deze duo's.
Boogschutter
Als je het sterrenbeeld Boogschutter aan de avondhemel bekijkt, kijk je ook naar iets heel bijzonders: het midden van onze Melkweg! Met het blote oog is het niet te zien, maar de kern van ons sterrenstelsel, inclusief het gigantische zwarte gat wat alle 100 miljard sterren bij elkaar houdt met z'n zwaartekracht, ligt vanaf de aarde gezien in de Boogschutter.
Waterman
De associatie van Waterman met water hebben we overgenomen van de oude Egyptenaren: zij hadden door dat als dit sterrenbeeld laag aan de hemel stond de rivier de Nijl weer ging overstromen. Maar ook de Grieken dachten bij deze sterren aan water, en vertelden daarbij over Deucalion, die samen met zijn vrouw Pyrrha een schip bouwde om aan een enorme overstroming te ontsnappen – een soort Griekse ark van Noah dus!
Ram
Vanaf de aarde gezien ligt de ster van Teegarden in het sterrenbeeld Ram. Dit is een veel kleinere en koelere ster dan onze zon, een zogeheten rode dwerg. Maar wat deze ster zo interessant maakt is dat we daar ook twee planeten hebben ontdekt, die qua grootte en temperatuur best wel op de aarde en Mars zouden kunnen lijken! We weten nog niet of er daar ook echt dingen als lucht en water zijn, maar wél dat je er vaak jarig bent: op de planeet Teegarden b duurt een jaar maar 5 dagen!
Steenbok
In het Nederlands noemen we dit sterrenbeeld dan wel de Steenbok, eigenlijk zou de naam waterbok beter zijn! Vaak wordt dit sterrenbeeld namelijk getekend als een vreemde mix tussen het het hoofd en bovenlichaam van een geit, met in plaats van achterpoten de staart van een vis. Dit komt van de Babyloniërs, die dit hybride dier gebruikten als symbool voor hun god Ea, de god van rivieren, water, handwerk en kennis.
Maagd
Als je naar de Maagd kijkt zie je eigenlijk heel erg veel sterren – alleen is het licht te zwak om op te pikken voor je ogen. Met telescopen hebben we de Virgo Cluster ontdekt (virgo is het Latijnse woord voor maagd) - een enorme verzameling van melkwegstelsels. We denken dat het ongeveer 1500 melkwegen zijn, met bij elkaar wel 300,000,000,000,000 (dat spreek je uit als 300 biljoen) sterren!
Leeuw
Als we naar Leeuw kijken met hele geavanceerde telescopen, nog veel verder dan de sterren van het sterrenbeeld zelf, dan kunnen we gigantische structuren zien, de grootste verzamelingen van dingen in het hele universum! We noemen deze structuren Large Quasar Groups (grote quasar groepen), en we weten dat die zich later tot grote verzamelingen sterrenstelsels hebben ontwikkeld.
Schorpioen
Een van de allergrootste sterren ooit ontdekt staat in Schorpioen. AH Scorpii is 1400 keer groter dan onze zon! Zo'n ster noemen we een rode superreus. Hoe groter een ster wordt, hoe minder heet het oppervlak is. De koelste sterren geven rood licht, en de heetsten blauw. Precies het omgekeerde van de kraan dus!
Vissen
Sommige vissen worden 's nachts aangetrokken door licht – maar het sterrenbeeld doet precies het omgekeerde. Omdat alle sterren in Vissen óf heel ver weg staan óf niet zo heel veel licht geven, is het heel erg lastig om dit sterrenbeeld te zien in Nederland. Hier maken we veel te veel licht 's nachts! Door alle lantaarnpalen, winkeletalages, autokoplampen en alle andere lichten die je maar kan verzinnen zie je de sterren niet goed meer. Wil je Vissen toch zien? Ga dan naar een speciaal donkerreservaat! In Lauwersoog en op Terschelling zijn dit soort natuurgebieden te vinden.
Weegschaal
Net zoals de aarde een rondje rond zijn eigen as draait, doen sterren dat ook. In Weegschaal kun je een ster vinden die zó snel ronddraait dat hij bijna uit elkaar vliegt! Sterren zijn van superheet gas gemaakt, dus als dat heel snel gaat draaien, dan begint het gas aan de buitenkant weg te vliegen. Dit gebeurt dus ook bij de ster 48 Librae, die tolt met 400 kilometer per seconde. We weten nog maar weinig over hoe dit soort sterren ontstaan, en waarom ze zo ongelooflijk snel draaien.
Stier
De Japanse Tuin in ARTIS is misschien minder oud dan je zou denken (aangelegd in 1981), maar de Stier is mogelijk juist het oudste sterrenbeeld! In grotschilderingen van 16.000 jaar oud wordt een stier getekend met stippen op wel heel bekende plekken... De hoorns, het rode oog van Stier (de ster Aldebaran), en zelfs de Pleiaden (een groepje sterren vlakbij Stier) staan er allemaal op. We weten het niet zeker, maar misschien zien mensen dus al 16.000 jaar lang dieren in de ruimte!
Er zijn elke dag voorstellingen in de grote koepel van het ARTIS-Planetarium. Verken onze aarde vanuit de ruimte, en reis door het zonnestelsel en ver daar voorbij. Beleef een ruimte-avontuur met Artis de Partis of ervaar hoe al het leven op aarde met elkaar is verbonden.
