Prachtige plantenparade

Als we via de hoofdentree binnen zijn, strekt zich voor ons de Papegaaienlaan uit. Aan de linkerzijde hiervan, langs de waterscheiding met het Kamelenveld, staan vaste planten tussen een rij winterharde palmen. Onder meer kleine struiken van één tot twee meter hoog met een wirwar van glanzend groene takken en flinke doornen. Dit is de wilde citroen (Poncirus trifoliata), familie van de sinaasappel, limoen en andere citrusvruchten. Wie niet van grapefruit houdt, moet hiervan wegblijven, want de vruchten zijn erg bitter en zuur. Ze worden soms verwerkt tot marmelade. De groengele vruchten kunnen tot ver in de winter blijven hangen. Vaak worden andere citrusvruchten geënt op de onderstam van de wilde citroen, vanwege de hoge tolerantie tegen plantenparasieten.

Snelle stengels en drankhoudende bladeren

We lopen verder langs de Apenrots en houden schuin links aan zodat we over één van de twee sierlijke bruggen van architect G.B. Salm gaan. Ze zijn bijna niet te missen: de bamboebosjes rondom het eiland van de rode vari’s. Bamboe is de snelst groeiende plant, dat weten veel mensen. Sommige soorten groeien wel 40 millimeter per uur! Wellicht minder bekend is waarom er alleen maar sprieten bamboe bestaan, en geen dikke stammen. Bamboe, net als andere grassen, behoort tot de eenzaadlobbige planten. Bij deze groep planten bestaat geen diktegroei. Daarom zal elke volgroeide bamboestengel (ongeveer) even dik zijn.

Als we onze weg vervolgen langs het Kerbertterras en verder rechtdoor, zien we aan onze linkerhand een bonte rij bomen en struiken met onder meer papiermoerbeien (Broussonetia papyrifera) en kaki (Diospyros kaki). We lopen om de perken van de Aziatische olifant en de netgiraffe heen. Voor de volière van de vale gieren slaan we linksaf. Op de hoek staat een grote honderdjarige agave (Agave americana) in een massieve pot. Deze vetplanten met de dikke, vlezige bladeren worden al eeuwenlang gebruikt om sterke drank van te maken. Uit gefermenteerde agavebrij wordt bijvoorbeeld mescal gemaakt. Goed voor de koude herfstavonden. We slaan rechts de hoek om en lopen door tot we aan de linkerkant, net voorbij het smalle paadje naar de waterval, de doodsbeenderenboom zien.

Boom met beenderen en plantenpuzzel

De doodsbeenderenboom (Gymnocladus dioica) dankt zijn ietwat macabere naam aan de takken die door hun vertakkingen en grijsbruine kleur doen denken aan beenderen. Noord-Amerikaanse volken, en later ook Europeanen, gebruikten geroosterde zaden van de boom om een hete drank te maken die erg veel lijkt op koffie. Deze boom heeft, samen met vele andere soorten, biologen lange tijd voor raadsels gesteld. Voor alle planten die vruchten dragen is in de natuur een bijpassende vruchtverspreider te vinden: een zoogdier, vogel of vleermuis, maar soms ook de wind of het water. Er zijn echter op elk continent wel enkele vruchtdragende planten te vinden waarbij dit niet zo is. De vruchten van deze soorten werden waarschijnlijk door uitgestorven diersoorten verspreid. Ook van de doodsbeenderenboom zijn de zaadverspreiders uitgestorven, waarschijnlijk waren dit mammoeten. Voor nu levende zoogdieren zijn de enorme, peulachtige vruchten te groot en bitter. De boom overleeft nu doordat de zaden uit afgevallen peulen af en toe nog ontkiemen. 

Vanaf de doodsbeenderenboom lopen we verder oostwaarts, de trappen op richting de Californische zeeleeuwen en langs de mandrils. Met de rug naar de kleine panda, die overigens elke dag eet van de bamboe die we zojuist zagen, zie je een perk met verschillende naaldbomen. In het midden staat een slangenden (Araucaria araucana), met dikke driehoekige naalden op de takken en de stam. De sierboom is vernoemd naar een inheemse bevolkingsgroep van Zuid-Amerika, de Araukanen. Hij wordt ook wel apenpuzzel genoemd (Engels: monkey puzzle tree). Het verhaal wil dat de eerste Europeanen, die de stekelige boom zagen, opmerkten: ‘Climbing this tree would puzzle a monkey!’

Bleke bloeiers en reuzenblad

Als we het pad naar beneden vervolgen zien we schuin voor ons aan de rechterkant, tegen het binnenverblijf van de chimpansees aan, een plantenperk met veel lichtgekleurde planten. Dit is het albinisten- en variëteitenperk. Over de eeuwen heen hebben mensen de fijne kneepjes van de plantenveredeling geleerd. Als een plant bepaalde mooie of nuttige eigenschappen heeft, kunnen we planten net zo lang met elkaar kruisen totdat ze het gewenste uiterlijk hebben. In dit perk staan soorten met (gedeeltelijk) witte bladeren of witte bloesem, en andere variëteiten. Geheel witte exemplaren, zoals we dat bij albinodieren wel eens zien, zijn in de plantenwereld eigenlijk niet mogelijk. Planten hebben immers bladgroen nodig om door middel van fotosynthese hun eigen voedingsstoffen te maken. 

We sluiten de wandeling groots af. Langs de chimpansees en wolven in westelijke richting passeren we aan onze rechterhand de zwarte kuifmakaken. We lopen door naar het verblijf van de jaguars. Daarnaast staat een plant met gigantische bladeren: mammoetblad (Gunnera manicata), een van oorsprong tropische plant met één van de grootste botanische spanwijdtes die er is. De bladeren kunnen in sommige gevallen wel vier meter breed worden. Deze knoeper wordt ook wel reuzenrabarber genoemd, omdat de plant op een vergelijkbare manier als rabarber met individuele stengels en grote bladeren ontspruit uit de grond. Maar het meest opzienbarende aan deze soort is toch wel de samenwerking met microben. De stengels bevatten kleine kliertjes met slijmstof die erg aantrekkelijk zijn voor cyanobacteriën van het geslacht Nostoc. De slijmstof bevat allerlei voedzame suikers voor deze bacteriën, die op hun beurt stikstof delen met hun gastheer. Een win-win voor deze twee groene organismen.

Op weg naar de uitgang vinden we rondom de middelste vijver een compleet vernieuwde oever met fraaie flora. Hier eindigt deze beschreven wandeling, maar er zijn nog veel meer onbekende maar fascinerende planten in ARTIS. Loop vooral nog een rondje!