Tour de buurt II - wandelen met ARTIS
Vandaag deel II van tour de buurt. De groene oase ARTIS bestaat al 183 jaar op deze plek, geen wonder dat het ook haar verhalen buiten de poorten vertelt. Als je door de Plantage buurt loopt, vind je overal herinneringen aan ARTIS.
Plantage Muidergracht
De vorige keer is de wandeling geëindigd bij de voormalige ateliers van de ARTIS-kunstenaars Jaap Kaap en Hildo Krop aan de Plantage Muidergracht. Voorheen bevonden zich aan deze gracht paardenstallen, ontworpen door ARTIS haar huisarchitect Gerlof Salm. Deze stallen waren de tramremise van de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij. Deze paardentramlijn werd in gebruik genomen in 1875 en was de voorloper van de tram. De Omnibus verbond de Plantage met het Leidscheplein.
Eén van de oprichters van deze paardentramlijn was ARTIS haar eerste directeur; Gerardus Frederik Westerman. In 1871 besloten enkele notabelen uit de Amsterdamse Plantagebuurt, onder wie de directeur van ARTIS, te gaan 'carpoolen'. Zij verkozen hun dagelijkse gang naar de binnenstad en terug gezamenlijk te regelen, en wel op vaste tijden.
Vanaf de Plantage Muidergracht lopen we naar de Plantage Middenlaan. Door deze laan reed de toenmalige paardentram en nu nog steeds de reguliere tram naar ARTIS. Door de jaren heen sierden meerdere ARTIS-campagnes de trams die door deze straat reden.
Plantage Kerklaan in het heden.
De Oranje-Nassau Kazerne: Sarphatistraat
We lopen de Plantage Middenlaan uit en gaan linksaf de Sarphatistraat in. We passeren daarbij de imposante Muiderpoort en blijven stil staan voor een voormalige kazerne. De Muiderpoort en deze Oranje-Nassau kazerne zijn in de loop van de 19de eeuw aangelegd tegen de toenmalige stadswal. Als onderdeel van de Hollandse Waterlinie beschermden deze gebouwen Amsterdam tegen buitenlandse invallers.
Oranje-Nassau Kazerne 1835.
Vanaf 1839 tot augustus 1840 werd deze kazerne tijdelijk bewoond door de dieren van het net opgerichte ARTIS. Hier konden ‘exotische’ dieren, afkomstig uit de voormalige menagerie van Cornelis van Aken, tegen betaling worden bezocht. Op het kleine stukje grond in de Plantage dat van ARTIS was, mocht men namelijk nog geen verblijven voor olifanten en leeuwen bouwen. De Gemeente vond dit veel te gevaarlijk. De grote kazerne, bood ondanks de kou en slechte behuizing toch een tijdelijk goed onderdak aan de dieren.
De Oranje-Nassau kazerne nu.
Parkeerterrein: rangeerterrein
Vervolgens lopen we langs het Entrepotdok naar het parkeerterrein van ARTIS. De pakhuizen en de rails laten letterlijk hun sporen na van een geschiedenis van handel met het buitenland. Ook de naam Entrepotdok, wat economische douaneregeling betekent, verwijst hier naar.
Plantage Doklaan in 1968.
Waar eerst vele schepen hier het dok binnenvoeren, reden hier later de treinen binnen.
Lange tijd was deze plek namelijk het rangeerterrein van de treinen. Rond 1840 liep hier de eerste echte havenspoorlijn van Nederland, de Doklijn.
De Doklijn in 1973.
Het parkeerterrein in het heden.