Paradijstuin van de toekomst
ARTIS is sinds 3 juni officieel een botanische tuin. Door de jaren heen is de functie van de ARTIS-tuin niet altijd hetzelfde geweest. En in de toekomst zal dit wellicht ook anders zijn. Wandelen in het park blijft echter onveranderd prachtig.
Het idee van een stukje tuin speciaal voor de studie van planten is al duizenden jaren oud. Vroeger was zo’n plantentuin vooral gevuld met economisch of medisch interessante planten. Vanuit dit concept werden ook de meeste Europese botanische tuinen opgericht in de 16-de en 17-de eeuw: als medicinale tuin. Veel botanische tuinen stonden naast een klooster of een medische faculteit. Bij de oprichting van ARTIS diende het groene gedeelte van het park vooral als decor voor de dieren. Men genoot weliswaar van de Engelse landschapsstijl van het park en de schoonheid van planten, maar de hoofdrolspelers bleven de exotische dieren.
Botanische tuin
Tegenwoordig kan het ARTIS-Park misschien wel het beste worden omschreven als een plantendierentuin. De planten zijn al lang niet meer alleen het groene toneel van een dierenschouwspel. De veelzijdigheid en ook de rol van planten staan veel meer op de voorgrond. Met 283 soorten en variëteiten bomen is ARTIS al langere tijd een arboretum, en dit groene erfgoed was één van de aspecten die de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT) loofde. Daarnaast waren er complimenten voor de educatie en activiteiten rondom planten.
De Anna Paulownaboom is een van de 283 soorten bomen die in ARTIS staan.
De kracht van ARTIS is dat we over planten en hun relatie met de rest van de natuur kunnen vertellen en dit kunnen laten zien. De relatie met de bodem, met micro-organismen, met insecten en andere stadsnatuur, met de dieren, en met de grotere context van het klimaat en de aarde. De jaarlijks terugkerende eetbare tuin is een mooi voorbeeld van zo’n veelzijdige relatie.
Het purperen blad van de drakenwortel kan wel 20-50 cm groot worden. Zet de plant niet te dicht bij het terras, want tijdens de bloei stinkt hij naar rottend vlees om aasvliegen aan te trekken.
De status ‘Botanische tuin’ is een prestigieuze erkenning. Als volwaardig lid van de NVBT onderschrijft ARTIS het belang van het tentoonstellen van, het behoud van, en het onderwijs over planten. Daarnaast bevindt ARTIS zich nu onder talloze experts op botanisch gebied. Er kan kennis uitgewisseld worden met andere tuinen over collectie, over plantenmanagement en over de toekomst.
Paradijstuin
En hoe zou die toekomst er dan uit kunnen zien? Groene gebieden in de stad zullen waarschijnlijk een andere rol gaan spelen. Bomen in stadsparken zullen steeds belangrijker worden in het bieden van schaduw en verkoeling, en in het opnemen van CO2. Volgens de laatste schattingen van de IUCN Rode Lijst is rond de 35% van de goed in kaart gebrachte groepen planten bedreigd met uitsterven. Botanische tuinen zijn daarmee ook hoeders van plantenbiodiversiteit. De plantensoorten in ARTIS en in andere botanische tuinen zullen, door het afnemen van de soorten in het wild, helaas vanzelf met de tijd zeldzamer worden. Het aantal en de diversiteit van insecten neemt ook al jaren af. Stadsparken, en al helemaal botanische tuinen met hun vaak brede collecties, zullen toevluchtsoorden worden voor insecten en andere dieren (en mensen?) in de stad.
Als kersverse botanische tuin is er voor ARTIS ook nog wel wat werk aan de winkel in de nabije toekomst. Zo zijn de meeste botanische tuinen de (internationale) experts en conservatoren van een bepaalde groep planten. Zo’n groep heeft ARTIS nog niet. Daarnaast zijn alle bomen en wisselbeplanting goed in kaart gebracht, maar zijn de vaste struiken en perkbeplanting nog niet volledig geïnventariseerd en aangeduid. De erkenning als botanische tuin leidt er dan ook niet toe dat we stil gaan zitten en achterover geleund gaan kijken naar alle bloemen, planten en bomen – daar nodigen we u voor uit. Intussen werken de tuinmannen van ARTIS hun ideeën en ambities verder uit om de tuin nog verder te ontwikkelen en er een park van de toekomst van te maken.
In de zomer eten de dieren in ARTIS van de eetbare tuin.
Wil je vanuit thuis virtueel dwalen door het park of opzoeken waar die ene interessante bomensoort ook alweer staat? Kijk ook eens op artis.gardenexplorer.org