Over de verhuizing van een vinvis en aanverwante zaken
Bettine Verkuijlen is collectiebeheerder in ARTIS en houdt zich bezig met de erfgoedcollectie van ARTIS. Daarom is ze ook betrokken bij de voorbereidingen voor de restauratie van het Aquarium, want ook dat gebouw staat vol met erfgoed. We stelden haar een aantal vragen over wat zij precies doet.
Sinds 2015 ben je collectiebeheerder in ARTIS. Wat houdt dat precies in?
‘Samen met mijn twee collega-collectiebeheerders ben ik verantwoordelijk voor de ARTIS-erfgoedcollectie. Die collectie is zeer uiteenlopend; van meer dan 1.000 natuurhistorische objecten tot archiefkasten vol zwart-witfoto’s… Van de gaviaaleieren die gebruikt worden in het leslokaal, tot de vijftig beelden in het ARTIS-Park.
De collectie bevindt zich in depots, maar ook in Micropia, het Planetarium, de kantoren en het Aquarium. Mijn dagelijkse werkzaamheden, zoals het conserveren, presenteren en verplaatsen van objecten, het digitaliseren van foto’s en archieven, voorbereiden van bruiklenen, het regelen van preparaten of restauraties, spelen zich daar af.’
Het Aquarium gaat sluiten voor restauratie en herinrichting. Naast levende planten en dieren worden er ook andersoortige zaken in het Aquarium getoond, zoals schilderijen, schelpen, sculptuur, het skelet van de vinvis… Die moeten nu ook het Aquarium verlaten. Kun je vertellen hoe zoiets in het werk gaat?
‘Ik begon met het inventariseren van de erfgoedcollectie die in het Aquarium aanwezig is, ongeveer 350 objecten. Per object keek ik wat en wie nodig is om het veilig te verplaatsten, welke verpakkingsmaterialen nodig zijn en wat de nieuwe bestemming van het object wordt. Ook moet worden gekeken of er voldoende ruimte in het depot is, of dat het bijvoorbeeld om een bruikleen gaat die terug naar zijn eigenaar moet. Van dit alles heb ik vervolgens een overzicht met een planning gemaakt.
Ook interne communicatie binnen ARTIS is onderdeel van de voorbereiding. Dierverzorgers, projectleiding, beveiliging: iedereen moet op de hoogte zijn van mijn plan. En ook of alles niet botst met werkzaamheden van mijn collega’s. Grote verplaatsingen moeten bijvoorbeeld buiten openingstijd gepland worden zodat er geen vrachtwagens in het park zijn. Collega’s zorgen ervoor dat het publiek geïnformeerd wordt met borden, en dierverzorgers moeten op de hoogte zijn om zo min mogelijk overlast te geven voor de dieren.’
De vinvis in de kleine aquariumzaal is nogal een gevaarte om te verplaatsen. Hoe is dat precies gebeurd?
‘Het 112-onderdelen tellende skelet, waaronder een schedel van meer dan 500 kilo, hing al vele tientallen jaren in het ARTIS-Aquarium. Het was bevestigd aan een 16-meter lange stalen constructie. De preparateur heeft het skelet deel voor deel verwijderd. Beginnend bij zijn flippers, daarna wervel voor wervel en tenslotte de schedel en onderkaak.
Voordat de preparateur begon met demontage is het skelet van de vinvis uitvoerig geïnspecteerd, om de kwaliteit en toestand te beoordelen. Op 4 maart is de preparateur gestart met het inpakken. De werkzaamheden zouden circa drie weken in beslag nemen, maar zoals de datum al verraadt: corona kwam. Het demonteren en uithuizen lag dus even stil. Het skelet en de schedel hebben ARTIS uiteindelijk op 28 mei verlaten.
De uithuizing van de schedel was een heel spannend moment. Toen de vinvis jaren geleden in het Aquarium kwam te hangen, is de schedel naar binnen gebracht door een ingang die inmiddels niet meer bestaat. Dus moest er een andere deur worden gezocht. Met vijf mannen en een verreiker kon het gelukkig door de deur aan de zijkant veilig naar buiten worden getild!’
Met een verreiker kon de 500-kilo wegende schedel van het vinvisskelet uiteindelijk veilig naar buiten worden getild.
Zijn de objecten uit het Aquarium nu de komende jaren helemaal niet te zien voor publiek?
‘Ons doel is zeker om objecten zichtbaar te houden voor het publiek. Zo verhuist het schilderij Het Aquarium van August le Gras naar de Collegezaal, waar we hopelijk over een tijd weer Academie-programma’s kunnen organiseren. Een zaagtand van 1,5 meter is voor schoolklassen te zien in het leslokaal. Wellicht keert de sculptuur van de leunende vrouw die uit een kan schenkt ook nog terug op een verrassende plek. Daarbij is het monumentale gebouw natuurlijk ook ARTIS-erfgoed. Zie je aan de buitenkant bijvoorbeeld het festoen? Of de gekleurde timpaan boven de monumentale trapopgang? De zeesterren en de waterspuwende zeemonsters? Die kunnen altijd worden bezocht en bekeken!’
Het schilderij van Le Gras wordt vervoerd.