De Afrikaanse pinguïn: terug naar zijn kolonie

Het is een mooie dag om met dozen te moeten sjouwen. Half november, maar stralende zon, een zeewindje en 25 graden. Op Boulders Beach worden 21 verhuisdozen op een rij gezet. De blauwe zee en kabbelende golven lonken. “3-2-1 en go!” Een groepje Afrikaanse pinguïns spoedt zich naar het water. Een SANCCOB-vrijwilliger probeert één van de achterblijvers tot de vrijheid aan te sporen door met een verhuisdoos achter de pinguïn aan te lopen. De geredde en herstelde pinguïns duiken het water in. Terug naar hun kolonie.

Ondergepoepte handdoeken

SANCCOB heeft op 14 november een nieuw ziekenhuis geopend voor de behandeling van verzwakte, gewonde of beoliede pinguïns en andere zeevogels. Er is een vleugel ingericht voor het grootbrengen van de (verlate) kuikens, een intensive care, speciale wastafels om met olie besmeurde pinguïns schoon te maken, een wasserette voor de honderden handdoeken die dagelijks worden ondergepoept, en meerdere rehabilitatiebaden. Een aanzienlijke verbetering ten opzichte van de houten schuur waar SANCCOB tot voor kort pinguïns in moest onderbrengen, schoonmaken en behandelen. En een broodnodige verbetering ook, want de populatie Afrikaanse pinguïns is ernstig teruggelopen de afgelopen decennia.

Olievlekken en overbevissing

Waren er in de jaren dertig nog zo’n 4,5 miljoen Afrikaanse pinguïns, tegenwoordig worden hun aantallen geschat op vijftig- tot zestigduizend individuen in het wild. Door de IUCN, de internationale natuurbeschermingsorganisatie, is de Afrikaanse pinguïn aangemerkt als bedreigd. In 1967 begon de teruggang van de wilde populatie door de sluiting van het Suezkanaal. Ineens moest de wereldhandel weer om Kaap de Goede Hoop varen en dat betekende een enorme toename van het aantal olietankers voor de kust van Zuid-Afrika. Al snel bereikten de olievlekken ook de pinguïnkolonies. En nog steeds vergaan er geregeld kleine boten en grote schepen voor de kust. De visserij in Zuid-Afrikaanse wateren heeft nu de grootste invloed op de afname van de pinguïnpopulatie. Overbevissing zorgt ervoor dat pinguïns steeds verder moeten zwemmen om aan voldoende eten te komen. Dat leidt tot steeds meer verzwakte en vermagerde vogels. Daarnaast zijn pinguïns een gewilde prooi voor roofdieren op zee en op land.

SANCCOB heeft meerdere reddingsoperaties na olierampen gecoördineerd waarbij duizenden pinguïns zijn gered. Ze behandelen gewonde vogels en vangen kuikens op die zijn achtergelaten door hun ouders. Elk jaar komen er meer dan 2.000 zeevogels binnen bij SANCCOB, waarvan zo’n 1.000 pinguïneieren, -kuikens en volwassen dieren. 98% daarvan herstelt compleet en wordt weer uitgezet in het wild.

Visverbod

Ook worden vogels die terugkeren op het strand gewogen. Hierdoor kunnen de onderzoekers zien of de pinguïns harder moeten werken om vis te vangen dan je normaal gesproken zou verwachten. Daarnaast is SANCCOB een gesprekspartner van de Zuid-Afrikaanse overheid en proberen ze invloed uit te oefenen op het natuur- en visserijbeleid. In de toekomst hoopt SANCCOB dat zodra er vanuit een pinguïnkolonie behoefte aan is, er een tijdelijk (lokaal) visverbod wordt ingesteld om de pinguïns te beschermen tegen uithongering. Ook plaatst SANCCOB rangers in de verschillende natuurparken waar Afrikaanse pinguïns voorkomen. Deze rangers werken samen met de Zuid-Afrikaanse natuurorganisaties en kunnen snel in actie komen als er problemen zijn in een kolonie. Zo heeft een caracal, een katachtige die leeft in de bergen van Zuid-Afrika, het afgelopen jaar 127 broedparen gedood. Maar dankzij de rangers is er nu een hek geplaatst om caracals buiten te houden.

 “Door donaties van dierentuinen en aquaria kunnen wij zoveel beter werken”, legt SANCCOB directeur Stephen van der Spuy uit. “De Afrikaanse pinguïn zit in een wanhopige situatie. Als we niet snel met goede ideeën komen, gaan we deze vogel verliezen. En waarschijnlijk niet over al te lange tijd. Dus we moeten alles in het werk stellen om hun aantallen weer omhoog te krijgen.” 

Fokprogramma

SANCCOB zet zich in voor het behoud van deze soort en levert een bijdrage aan het zo veilig mogelijk maken van het natuurlijke leefgebied van de Afrikaanse pinguïn. ARTIS coördineert het Europese fokprogramma (EEP) van de Afrikaanse pinguïn. Als coördinator moet ARTIS ervoor zorgen dat de populatie van Afrikaanse pinguïns in Europese dierentuinen gezond blijft. Dit gebeurt onder andere door het in kaart brengen en bijhouden van het stamboek van de pinguïns en door een goede uitwisseling van dieren tussen de dierentuinen die deelnemen aan het EEP.

Tekst en beeld: Alex Huiberse en Astrid Cornelisse